تحول معنوی؛ اولین گام حرکت به سوی اهداف اسلامی
اولین و مهم ترین کاری که پیش روی ما قرار دارد، تحول معنوی و روحی انسان هاست. ما متاثر از تربیت های طولانی غیر اسلامی هستیم. آنچه که هیجان عظیم انقلاب و دوران جنگ انجام داد، البته معجزه آسا بود؛ اما تا این پدیده عمق پیدا بکند تا وقتی که اعماق ضمایر را متحول نماید، کار زیادی لازم است.(۱۴/۱۱/۱۳۷۰)
بدون تردید می توان گفت؛ پدیده انقلاب اسلامی خود نوعی تحول معنوی و روحی انسان ها بود که با رهبری خوب امام راحل و عظیم الشان انقلاب اسلامی، در آحاد مردم بوجود آمد و حکومت اسلامی و نظام اسلامی را بر پایه تحول معنوی مردم برپا کرد. همچنین می توان گفت؛ دوران هشت سال دفاع مقدس که دانشگاه عظیم تربیت انسان ها و انسان سازی جوانان متناسب با الگوی اسلام بود، دومین تحول معنوی و روحی انسان ها بود که هر دوی آن به طور معجزه آسا بر مردم تاثیر گذاشت، اما این تاثیر که در یک دهه(۱۳۵۷ الی ۱۳۶۷) اتفاق افتاد، نتوانست لایه های زیرین اعتقادی، ایمانی، اخلاقی، تزکیه ای و تربیتی آحاد مردم را متحول کند، هرچند توانست جمعیت قابل توجهی از مردم را متحول کند. از این روی راه طولانی و در عین حال دشواری را در پیش داریم که وظیفه حکومت گران و کارگزاران نظام اسلامی است که مسئولیت رهبری و امارت مردم را برعهده دارند.
در نگاه مقام معظم رهبری؛ اولا تحول معنوی و روحی اولین اقدام است، زیرا از جنس تزکیه است و تزکیه مقدم بر تعلیم است. ثانیا مهم ترین اقدام است، زیرا عمیق، اثرگذار و دشوار است. بنابراین، تحول معنوی و روحی انسان ها هم از اولویت بالا و هم از اهمیت بالایی برخوردار است.
در مرحله دولت سازی اسلامی، حکومت گران و کارگزاران مسئولیت دوگانه ای برعهده دارند؛ هم عهده دار ارتقاء معنویت کارگزاران در همه دستگاه های دولتی و اجرایی هستند و هم عهده دار ارتقاء معنویت آحاد مردم هستند. برخی گمان می کنند وقتی صحبت از تحول معنوی دولت اسلامی می شود، منظور، فقط تحول معنوی کارگزاران است، در حالی که حکومت گران و کارگزاران در ایمان مردم، باور مردم، اخلاق و رفتار مردم و تربیت آنان نقش دارند.
واژگان کلیدی: تحول معنوی، معنویت، ایمان، اعتقاد، اخلاق، تزکیه، تربیت
۱-مفهوم معنویت
جمعِ بین تلاش و سازندگی مادّی با تلاش و سازندگی معنوی
جمعِ بین تلاش و سازندگی مادّی با تلاش و سازندگی معنوی، یعنی همین. لذا شما می‌بینید که آن کسی که دراسلام، اهل سازندگی مادّی است، اَزهد خلق الله هم اوست. امیرالمؤمنین علیه الصّلاه و السّلام، با دست خود چاه وقنات حفر کرد و آن گاه که آب به ضخامت گردن شتر فوران نمود، از چاه بیرون آمد. با همان لباسِ کار گل آلود، کنار چاه نشست و بر کاغذ نوشت که «این آب را برای فقرا وقف کردم و صدقه قرار دادم. » یعنی چون به آبادانی جایی پرداخت، آناً در راه خدا انفاق می‌کند. منفق‌ترین، سازنده‌ترین، به ماده پردازنده‌ترین. و از لحاظ معنا، برترین و بالاترین. این، نتیجه تربیت و نشانگر برنامه رفاه مادّی و معنوی اسلام است. [۱]
معنویت جامع و کامل
معنویت در اسلامی که در مکتب اهل‌بیت معرفی می‌شود، به نحو جامع و کاملی وجود دارد، معنویتِ بدون انزوا، بدون جدائی از زندگی، معنویتِ همراه با سیاست و عرفان، همراه با فعالیت اجتماعی، تضرع و گریه‌ی پیش خدای متعال و همراه با جهاد. [۲] اسلام، معنویتِ بدون نگاه به مسائل اجتماعی و سرنوشت انسانها ندارد. «مناصبح و لم یهتمّ بامور المسلمین فلیس بمسلم». آدم معنویای که با ظلم میسازد، با طاغوت میسازد، با نظام ظالمانه و سلطهمیسازد، این چطور معنویتی است؟ اینگونه معنویت را ما نمیتوانیم بفهمیم.[۳]
[۱]. در دیدار روحانیون و مبلّغان، در آستانه «ماه محرم» ۷۵/۲/۲۶
[۲]. در دیدار میهمانان شرکت کننده در چهارمین مجمع جهانی اهل بیت (علیهم‌السّلام) ۲۸/۰۵/۱۳۸۶
[۳]. در دیدار اعضای هیأت دولت ۸/۶/۱۳۸۴