ماهیت دیدار دانشجویی ماه مبارک رمضان سال ۹۸
سعید صفایی
دیدار دانشجویی اخیر هرچند قشری خاص از جامعه را مخاطب خود قرار داده است، اما حاوی مطالبی است که جایگاه آن را صرفاً از یک محفل دانشجویی فراتر می برد و ابعادی به تراز کل ملت را در بر می گیرد. چراکه روی سخن و هدف از این جلسه، کنکاش و بررسی راهکارها و زمینه های ایجاد دولت اسلامی و انتقال جوانان انقلابی خودساخته به درون قدرت است. چه محفلی مناسب تر از پیشروان و لوکوموتیوان و محوران این حرکت عمومی جهت طرح بحث این موضوع مهم.
اولین مورد که در این دیدار به چشم می خورد و قابل تأمل است، بیان راهبرد اصلی جهت ایجاد دولت اسلامی می باشد: چگونگی ایجاد و یا انضباط یک حرکت عمومی در سطح کشور و جامعه ایران برای رسیدن به مقصود (تمدن اسلامی)؛ راهبردی اساسی و مورد نظر مقام معظم رهبری جهت کسب، حفظ و گسترش اهداف انقلاب اسلامی. امری که خلأ آن موجبات آسیب های گوناگون را فراهم نموده است. چرا که در جهت امر دولت سازی، قیام مردم جهت نقش آفرینی صحیح جزو لاینفک پیروزی و موفقیت خواهد بود.
اهیمت و جایگاه مردم را با توجه به اندیشه سیاسی در اسلام و تجربه زیسته آن در دو امر می توان جست: الف) مردم سالاری دینی و جایگاه مردم در نظام اسلامی؛ ب) عنصر اصلی و کلیدی در موفقیت و سپری شدن دوگام سپری شده و سه گام پیش رو حضور و قیام مردم می باشد. عنصری که بدون توجه به آن هیچ یک از پنج مرحله مورد نظر محقق نخواهد شد. «نکته‌ی اساسی در انقلاب ما این بود که نقش مردم با پیروزی انقلاب تمام نشد و پنجاه روز بعد از پیروزی انقلاب، نظام سیاسی کشور به وسیله‌ی رفراندوم مردم تعیین شد. اگر حضور مردم در این راه‌ها و برای این هدفها تأمین شود، این هدفها حتّی زودتر از دورانی که در نظر گرفته شده است، حاصل خواهد شد. حضور مردم چه جوری است؟ این، همان نکته‌ی اصلی است» (برگرفته از بیانات ۲۰/۷/۱۳۹۰).
در این راستا پس از بیان راهبرد مناسب جهت نیل به مقصود، شاهد بیان اتخاذ مراحل و روش های صحیح جهت تحقق آن راهبرد (شکل گیری حرکت عمومی) می باشیم. روش و الگوی امامت و امت.
«راهکار عملی احتیاج دارد به هدایت، تمرکز، پیگیری، فعّالیّت پی‌درپی و لحظه‌به‌لحظه برای اینکه بتواند این کاروان عظیم جامعه را و مهم‌تر از همه جوانهای جامعه را به پیش ببرد. این کارِ چه کسی است؟ این تمرکز، این ایجاد برنامه‌ی کار، پیدا کردن راهکار، ارائه‌ی راهکار، برنامه‌ریزی، به عهده‌ِی چه کسی است؟ این به عهده‌ی جریانهای حلقه‌های میانی است». به راستی حلقه میانی چه کسانی هستند؟
«این، نه به عهده‌ی رهبری است، نه به عهده‌ی دولت است، نه به عهده‌ی دستگاه‌های دیگر است؛ [بلکه] به عهده‌ی مجموعه‌هایی از خود ملّت است که خوشبختانه امروز ما این را کم هم نداریم. ما نخبه‌های فکری در زمینه‌های گوناگونِ مورد نیاز در میان جوانان، در میان مسئولین خودمان داریم. اینها میتوانند بنشینند برنامه‌ریزی کنند و هدایت کنند. تشکّلهای دانشجویی از این قبیلند، مجموعه‌های باتجربه و فعّال در زمینه‌های فرهنگی و فکری و مانند اینها از این قبیلند و هر که هم در این زمینه‌ها فعّال‌تر باشد، مؤثّرتر است؛ یعنی زمام کار دست کسانی است که فعّالیّت کنند؛ تنبلی و بی‌حالی و کسالت و مانند اینها به درد نمیخورد».
بنابراین حلقه میانی شامل خواص و نخبگانی از جوانان، مسؤولان، دانشجویان و تشکل های دانشجویی، مجموعه های فکری مانند حوزویان و مراکز علمی و فرهنگی می باشد که محور این جریان حرکت عمومی قرار می گیرند. وظیفه اشان پیش برد و هدایت این حرکت است. حلقه میانی نام گرفته اند برای اینکه حدواسطی هستند میان امام و ولی خود و مردم. خط مشی و اصول و فرامین را از امام خود دریافت و سپس عملیاتی کرده و به گوش مردم می رسانند. یعنی همان الگوی مورد نظر حضرت آقا: الگوی امامت و امت.
امت نیاز است چهار توصیه را سرمشق خود قرار دهد: ۱- شناخت صحنه، ۲- جهت گیری مشخص و مناسب، ۳- عامل امید بخش، ۴- راهکار عملی. اگر امت، هر کدام از محورهای چهارگانه فوق را فراموش یا نادیده بگیرد حرکت عمومی به سرانجام نخواهد رسید به خصوص توجه به راهکار عملی. محوری که خلأ آن بیش از موارد دیگر به چشم می خورد. کمتر مجموعه ای است که مبتنی بر سه محور نخست، راهکار مناسب عملیاتی جهت چگونگی حرکت عمومی کشور را ترسیم کرده باشد و این امر مهم، بر دوش حلقه میانی قرار داده شده است.
راهکارهای مورد اشاره قرار داده شده (به عنوان سرمشق) در دیدار دانشجویی دارای چند خصوصیت می باشند:
- توجه به ظرفیت های بالقوه موجود در کشور و نه اهتمام به ایجاد چنین ظرفیتی؛ به تعبیری راهکارهای مورد اشاره خطاب به ظرفیت های مختلف در عرصه های گوناگون کشور می باشد نه خطاب به مجموعه هایی جهت ایجاد و تربیت چنین ظرفیت هایی.
- نکته قابل ذکر، توجه به هدف، سپس اهتمام به بیان راهبرد مناسب برای نیل به هدف و در نهایت بیان راهکارهای مناسب جهت تحقق راهبرد می باشد. بنابراین نبایست محل این دو امر (راهبرد و راهکارهای عملیاتی) جابجا شود؛ چراکه این امر موجبات خطاهای محاسباتی را فراهم می نماید. راهبرد مناسب برای دولت سازی، ایجاد حرکت عمومی و راهکار مناسب، شکل گیری امت می باشد. متناسب و با توجه به چگونگی ایجاد آن حرکت عمومی است که امت می بایست فعالیت خود را ترسیم کند تا بتواند از تغییرات این حرکت، ارزیابی «محسوسی» داشته باشد.
- توجه به امت هم در تأثیر گذاری بر حرکت عمومی و هم مهیا شدن در جهت انتقال به قدرت. به تعبیری راهکارهای عملیاتی بیان شده دارای رویکردی چند سویه می باشند: الف) در جهت شکل گیری امت ب) در جهت تسریع حرکت عمومی کشور ج) در جهت تربیت و شناسایی کارگزاران آینده جهت اداره امورات کشور د) در جهت ایجاد بسترهای لازم جهت تولید نرم افزارهای مناسب برای دولت اسلامی. راهکارهای عملیاتی که تمامی ارکان و ابعاد دولت را دربر خواهد گرفت.
- اتخاذ مدل تکثرگرا و انعطاف پذیر به جای مدل متصلب و ساختار گرا: کارگروه هایی که ممکن است به هم مرتبط نباشند و به صورت متکثر و تخصصی فعالیت خود را انجام دهند، اما نیازمند هدایت می باشند؛ اما نه به صورت ستادی و ذیل یک ساختار و مجموعه واحد قرار گرفتن. بلکه در همه این کارگروه ها شناخت صحنه و جهت گیری صحیح می بایست واحد و منظم صورت گیرد؛ اما اتصال کارگروه ها ذیل یکدیگر یا ستاد به خصوصی ضرورت ندارد.
- اتخاذ ایجاد مرجعیت و محور واقع شدن امت و سپس مواجهه با مردم. مواجهه امت با مردم نباید به صورت عریان و بدون ایجاد سازوکارهای مناسب آن صورت گیرد. در برخی محورها چنین جایگاه و سازوکاری برای امت ترسیم شده است مانند حوزویان و مجموعه های فرهنگی. اما در ارکان دیگر امت نیز می بایست سازوکارهای مناسب جهت مواجهه مناسب با مردم صورت گیرد و سپس در آن قالب مفاهمه صورت گیرد.
- این امر نیز با فعال شدن ارکان امت در عرصه های تخصصی خود میسر خواهد شد. به تعبیری جهت پذیرش مفاهیم مورد نظر امت توسط مردم، ابتدا امت می بایست جایگاه نخبگی خود را برای مخاطب خود ترسیم کرده باشد و سپس مفاهمه آغاز شود تا امر تأثیر و تأثر به طور صحیح صورت گیرد؛ چنانچه پیامبران ما در ابتدا سعی بر اثبات پیامبری خود و سپس هدایت را انجام می دادند.
تخصص گرایی ارکان و اعضای امت یک شاه کلید اساسی برای دولت سازی است. هرعضو و هر رکنی را در جایگاه خود قرار دادن و حرکت بخشیدن به آن امری ضروری و لازم است. افراد متخصص امت در لایه های مختلف امت (حوزویان، دانشگاهیان، مسؤولین و اقشار مردم) به هم پیوسته و کارویژه تخصصی خود را انجام خواهند داد و زمینه ایجاد مفاهمه با مردم و کار عمیق معنوی و کار بزرگ اعتقادی را با روش جهاد تبیینی میسر خواهند نمود.